Pergi ke kandungan

Manual Tertinggal Wikipedia/Lampiran/Lampiran B: Panduan Buat Pembaca Wikipedia

Daripada Wikibuku


Sebahagian besar buku ini ditujukan kepada mereka yang mahu menyunting rencana-rencana Wikipedia dan telah menjadi aktif dalam masyarakat Wikipedia. Namun kembaran ini berkaitan penghayatan Wikipedia sebagai seorang pembaca. Ia memberi anda sedikit latar belakang tentang apa sebenarnya Wikipedia dan bagaimana mendapat faedah daripadanya walaupun anda tidak berniat untuk menyunting rencana.

I needed to thank you for this good read!! I certainly enjoyed every little bit of it. I've got you bookmarked to check out new stuff you post fkbkdegeeddedked

Wikipedia Bukan

[sunting]

Untuk memahami apa itu Wikipedia, mungkin lebih mudah jika anda memahami apa yang bukan Wikipedia. Matlamat Wikipedia bukan, seperti sangkaan orang, menjadi tempat penstoran pengetahuan tuntas. Wikipedia mentakrif dirinya sebagai sebuah ensiklopedia–sebuah karya rujuk yang mengandungi rencana berkaitan semua jenis subjek, bukan sebagai destinasi akhir, dan bukan sebagai sesuatu yang memuatakan semua butiran dalam dunia (Perputakaan Kongres A.S memiliki lebih kurang 30 juta buku dalam koleksinya, tidak termasuk berpuluh juta bahan lain, berbanding hampir lima juta rencana dalam Wikipedia bahasa Inggeris. Namun, masih terdapat banayak kekeliruan tentang skop Wikipedia.

Wikipedia memiliki dasar masyhur (sekurang-kurangnya pada para penyunting berpengalaman) yang menyatakan maklumat jenis apa yang harus terdapat dalam ensiklopedia itu. Projek-projek saudara, seperti Wikikamus dan Wikibuku, yang didokong Yayasan Wikimedia memainkan peranan yang tidak dimainkan Wikipedia.

Projek-projek Saudara Wikipedia

[sunting]

Yayasan Wikimedia memiliki lebih daripada tujuh projek yang selari dengan Wikipedia, tambah satu projek yang dipanggil Commons di mana semua gambar dan media disimpan bagi kegunaan semua projek dalam semua bahasa (Rajah 22-1).

Yayasan Wikimedia memiliki lebih daripada lapan projek selari; yang paling tua Wikipeida, dengan tambahan Commons tempat penstoran gambar dan bahantara lain.

Beberapa projek yang tersenarai dalam Rajah 22-1 bertindih (atau mungkin bertindih) dengan Wikipedia:

  • Wiktionary ialah sebuah kamus bebas pelbagai bahasa takrif, etimologi, sebutan, sampel petikan, sinonim, antonim dan terjemahan. Ia merupakan "rakan leksikal" Wikipedia. Sudah menjadi kebiasaan di Wikipedia untuk memindahkan (transwiki) rencana ke Wiktionary oleh sebab rencana-rencana tersebut pada dasarnya merupaka definisi atau takrifan.
  • Wikinews dan Wikipedia jelas bertindih. Sebuah cerita dalam berita nasional (Taufan Katrina, misalnya) berkemungkinan besar akan hadir dalam kedua-duanya. Berlainan dengan Wikipedia, Wikinews memuatkan rencana-rencana penulisan azali, tetapi sebahagian besar diambil daripada sumber lain. Oleh sebab kedua-duanya bertindih, Wikinews sukar menarik penyunting. Jika diberi pilihan,kebanyakan penyunting lebih gemar menyunting Wikipedia kerana ia lebih dibaca.
  • Wikisource ialah arkib "karya seni dan intelek yang direka sepanjang sejarah, yang bebas." Melainkan anotasi dan terjemahan, rencana-rencana ini merupakan dokumen bersejarah (fiksyen dan bukan fiksyen) yang berada dalam domain awam ataupun sudah luput hak cipta.

Dasar: Apa yang Bukan Wikipedia

[sunting]

Dasar Wikipedia, Apa yang bukan Wikipedia panjang, jadi bahagaian ini hanya menonjolkan beberapa perkara penting. Selain daripada apa yang ketara pada penyunting Wikipedia yang lebih berpengalaman ("Wikipedia bukan blog, penyedia ruang Sesawang, rangkaian sosial, tapak memorial", atau "wikipedia bukan cermin atau tempat penstoran pautan, imej,, atau fail media") dan alasan yang menyusuli projek saudara berpunca ("Wikipedia bukan kamus", "Wikipedia bukan buku teks"), di sini dipaparkan beberapa dasar yang sering disalah takrif oleh para pembanaca dan penyumbang:

  • Wikipedia bukan penerbit pemikiran asli. Anda tidak akan ketemu analisis baharu, laporan asal, atau apa jua yang belum diterbitkan di tempat lain. (Jika pun anada ketemu perkara-perkara sedemikian, ia merupakan pelanggaran peraturan dan berkemungkinan besar akan dibuang oleh penyunting yang menemuinya.) Beribu-ribu wiki mengalu-alukan penyelidikan dan penulisan asli, tetapi Wikipeida bukan satu daripadanya. (Anda boleh menjumpai beratus wiki sedemikian di WikiIndex.org, tapak yang tiada kaitan dengan Wikipedia.)
  • Wikipedia bukan direktori. Rencana-rencan tidak bertujuan untuk membantu anda menjelajah birokrasi tempatan, mencari restoran Itali yang paling dekat, atau menyediakan maklumat yang sedang dilakukan oleh halaman Web dengan baik.
  • Wikipedia bukan manual atau buku panduan. Rencana-rencana Wikipedia tidak bertujuan memberi nasihat, ataupun memuatkan tutorial, bahan-bahan latihan, panduan permainan, resipi atau panduan perjalanan dan lain-lain.
  • Sebenarnya ada wiki tentang "bagaimana membuat" (wikiHow.com) dan bagi perjalanan (Wikivoyage.org), tapi hanya yang keuda itu berkait dengan Yayasan Wikimedia dan projek-projeknya.
  • Wikipedia bukan himpunan maklumat sembarangan. Ia bukan tempat senarai soalan lazim (FAQ), himpunan lirik, senarai panjang berkaitan statistik, liputan berita biasa, dan "bahan-bahan yang tidak memiliki ciri-ciri ensiklopedia, seperti hebahan, sukan, desas-desus, gosip atau mengumpat, dan penulisan berita murahan."

Apa Standard Wikipedia?

[sunting]

Jawapan terbaik mungkin "Berbanding dengan apa?" Wikipedia tidak mungkin menjadi antara 10 tapak Web yang paling dilawati (termasuk kesemua lebih daripada 250 versi bahasa, bukan sahaja Wikipedia Inggeris) sekiranya para pembaca tidak menilainya sebagai lebih baik daripada pilihan lain. Sudah tentu, Wikipedia ialah sebuah ensiklopedia yang sedang dibina. Seperti dipaparkan dalam penafian am (lihat Penafian di penghujung setiap laman), "WIKIPEDIA TIDAK MEMBUAT JAMINAN TENTANG KESAHIHAN. Sila maklum bahawa tidak ada apa-apa yang diketemu di sini yang semestinya disemak oleh pakar bagi memberi anda dengan maklumat yang lengkap, tepat atau yang boleh diharap."

Sebaliknya, Wikipedia sudah disemak oleh beberapa pakar luar, yang paling masyhur dalam sebuah rencana yang diterbitkan dalam Nature pada bulan Disember 2005. Dalam rencana tersebut, sekumpulan pakar membandingkan 42 rencana Wikipedia dengan rencana setara dalam Encyclopaedia Britannica. Kesimpulan mereka: "Bilangan kesilapan dan sebuah rencana sains tipikal Wikipedia tidak ketara lebih daripada Encyclopaedia Britannica." (Hitungan sebenar adalah 162 kesilapan lawan 123.) Perbandingan itu sekarang sudah lebih 2 tahun [P: buku ini ditulis pada tahun 2008], dan para penyunting berterusan membaiki 42 rencana tersebut dan juag yang lain yang terdapt pada masa itu. (Untuk melihat senarai lengkap semakan luar Wikipedia, lihat laman Wikipedia:External peer review di Wikipedia Inggeris.)

Ini semua tidaklah bermakna yang para penyunting Wikipedia amat gembira dengan mutu banyak, jika tidak kebanyakan, rencana. Mereka yang amat berpengetahuan tentang Wikipedia berulang kali menyatakan bahawa terdapat keperluan bagi meningkatkan mutu, dan bahawa mutu rencana lebih penting daripada bilangannya. Cabarannya ialah sama ada Wikipedia dapat melaksanakan penggabungan perubahan teknikal dan prosedur yang akan membuat perbezaan ketara oleh sebab sehingga kini, perubahan berdikit-dikit tidak dapat memberi kesan besar terhadap masalah ketepatan rencana.

Jadi, haruskah anda mempercayai Wikipedia? Itu harus bergantung kepada jenis rencana. Jika anda melihat bulan sabit dan bintang (lihat Rajah 22-1), yang menandakan rencana pilihan, anda boleh pasti yang apa anda baca ialah betul, dan sumber yang petik menyokong apa yang terkandung dalam rencana.

Featured articles (articles with the highest assessed quality in Wikipedia) have a star in the upper right corner. You can click the star to learn how articles get their featured status (the section about xx).

Anda akan lihat bahawa setiap rencana memilki tanda akan kesahihannya. Sekiranya anda melihat sebuah rencana yang ditulis baik dengan bilangan nota kaki yang berpatutan, anda boleh menganggap yang hampir kesemua maklumat yang terkandung dalam rencana tersebut adalah betul. Jika and melihat banyak ayat yang bersambung-sambung dan templat-templat yang memaklumkan bahawa rencana tidak mempunyai sumber rujukan yang mencukupi, dan sebagainya, anda harus mengambil sikap kurang percaya tentang apa yang anda baca.

Anda boleh dapat petanda tambahan pada laman perbincangan rencana; hanya klik tab "perbincangan". Di bahagian atas, lihat sama ada rencana telah ditakrif oleh kumpulan penyunting WikiProject Wikipedia. Juga di bahagian atas, cari pautan kepada laman arkib—ini memebri petanda yang ramai penyunting telah membincangkan rencana, justeru rencana telah disunting berulang kali.

Jika tiada laman arkib, dan tiada pula kegiatan di laman perbincangan, keadaan sebaliknya pula benar—tidak ramai penyunting yang berminat untuk menyunting rencana tersebut. Ini tidak bermakna rencana itu tidak bagus—ramai penyunting yang terampil mengusahakan rencana yang tidak menonjol dan mewujudkan penulisan baik tanpa banyak perbincangan dengan penyunting lain. Namun demikian, ketiadaan kegiatan penyunting sepatutnya membuat anda berasa curiga yang anda telah ketemu bahan terbaik Wikipedia.

Kesimpulan: Lihat Wikipedia sebagai tempat permulaan. Jikalau anda hanya berminat untuk mendapatkan gambaran am pantas tentang sesuatu topik, ia mungkin menjadi tempat pengakhir. Tetapi ideal Wikipedia ialah agar rencana-rencana memetik sumber kandungan supaya pembaca yang betul-betul berminat dapat menggunakan sumber tersebut untuk mendapatkan maklumat lanjut. Jika para penyunting membuat kerja mereka dengan betul, sumber-sunber tersebut merupakan bahan yang boleh diharapkan bagi mendapatkan maklumat penuh dan tepat.

Pandu arah Wikipedia

[sunting]

Ada dua cara asas bagi mencari rencana-rencana menarik di Wikipedia: Lakukan gelintar, atau membelek, bermula dengan Laman Utama. Wikipedia memiliki banyak ciri-ciri pengaturan, seperti gambaran am, portal, senarai, indeks, dan kategori, bergantung bagaimana anda mahu membelek. Tetapi untuk sedikit hiburan, anda juga boleh mencuba beberapa cara luar biasa untuk pergi dari satu rencana ke rencana yang lain, serti dibincangkan dalam bahagian ini.

Menggelintar Wikipedia

[sunting]

Pada sisi kiri atau sisi atas setiap laman Wikipedia, anda akan berjumpa kotak yang dilabel Cari, dengan dua butang–Pergi dan Cari. Enjin gelintar Wikipedia diakui umum sebagai tidak memuaskan. Cara terbaik anda untuk mencari apa yang anada mahu ialah dengan menaip tajuk perkara yang dicari ke dalam kotak gelintar, dan kemudian memetik Pergi (atau tekan Enter [P:di papan kekunci]). Jika anda betul, dan Wikipedia menjumpai padanan tepat, anda akan berada di rencana yang dicari. Sekira ia tidak menjumpai padanan tepat, Wikipedia menyediakan anda dengan pautan bagi anda "mencipta laman ini", yang harus anda abaikan sekiranya anda mencari hanya untuk membaca. Ia juga memberikan anda beberapa keputusan gelintar. (Rajah 22-1 memaparkan keputasan gelintar yang gagal bagi tajuk Placeholder, termasuklah permulaan keputusan tekaan terbaik).


Sekiranya anda tidak tiba di laman rencana apabila anda memetik Pergi, dan anda tidak menjumpai apa yang anda cari dalam keputusan carian pada bahagian bawah laman, tindakan anda seterusnya ialah dengan menggunakan enjin gelintar lain.

Pandu arah dari Laman Utama

[sunting]

Anda juga boleh meninjau Wikipedia melalui beberapa titik permulaan berlainan. Cara yang baik untuk mendapatkan mereka ialah melalui pautan yang terletak di bahagian atas Laman Utama, seperti ditunjukkan dalam Rajah 22-1. Setiap laman Wikipedia memiliki pautan kepada Laman Utama pada sebelah kiri, di bawah glob Wikipedia. Dari Laman Utama, anda boleh lihat betapa luasnya Wikipedia melalui tiga pendekatan: kategori, portal, dan index A-Z.

Kategori

[sunting]

Apa jua rencana akan menjadi ahli satu atau lebih kategori (Bab 17, Mengkategorikan Rencana) yang anda boleh ketemu di bawah rencana. Seperti perkara-perkara lain dalam rencana, para penyunting yang menambahkan kategori, jadi kategori akan hanaya setepat penyunting yang memuatkannya; dan seperti perkara lain juga, jika seseorang melihat kesilapan, mereka boleh membetulkannya. Apabila anda memetik pautan Kategori seperti di Rajah 22-1, anda akan melihat index induk (lihat Rajah 22-1). Teks dalam Rajah 22-1 ditulis tangan, bukan dijana komputer, tetapi sebaik sahaja anda meninggalkan laman melalui pautan, anda kan melihat senarai yang dijana komputer dan keran itu yang kemas kini. Misalnya, apabila anda memetik Geografi di bahagian atas indeks, anda kan dibawa ke bahagian laman itu yang digelar "Geografi dan tempat", dengan kategori utaa dipanggil Geografi. Klik perkataan itu, dan anda akan melihat Rajah 22-1. Jika anda minat Geografi, anda boleh pergi ke mana-mana subkategori yang anda mahu sehinggalah anda sampai kepada pautan sebenar kepada rencana, dan anda boleh mengikuti pautan-pautan tersebut.

Portal

[sunting]
Portal mungkin cara yang paling diketahui ramai tentang bagaimana mahu mencari rencana di Wikipedia. Jika anda khususnya minat tentang sesuatu rencana di Wikipedia, satu daripada banyak-banyak portal mungkin merupakan laman yang bagus jika dimasukkan ke dalam penanda buku pelayar. (Gambar daripada Wikipedia Inggeris).

Dari Laman Utama, anda juga boleh mengikut pautan teks tebal "Portal" untuk pergi ke laman utama bagi portal. (Rajah 22-1) Sama juga dengan kategori, portal boleh membantu mengurangkan bilangan rencana yang anda mungkin berminat untuk membaca, ataupun menunjukkan anda rencana-rencana yang mungkin anda tidak tahu wujud.

Indeks A-Z

[sunting]

Pautan kemasukan ketiga yang terdapat pada Laman Utama ialah indeks A-Z. Indeks ini sama dengan membelek rak-rak di perputakaan, dengan buku-buku disusun mengikut abjad. Rajah 22-1 menampilkan apa yang anda akan lihat jika anda pautan klik "indeks A–Z" di bahagian atas Laman Utama.

Indeks A-Z (juga dipanggil Indeks Pantas) membolehkan anda pergi terus ke senarai rencana yang bermula dengan apa jua pasangan aksara:Ts atau Hc atau apa-apa kombinasi. (Gambar menunjukkan Indeks A–Z Wikipedia Inggeris).

Misalnya, sekiranya anda mencari rencana yang mempunyai sepasang hruf yang ganjil (katalah Ts), indeks A–Z mungkin berguna kepada anda (lihat Rajah 22-1). Aturan abjad indeks rencana sebenarnya lebih berguna jika anda sudah turun ke satu tahap yang lebih rendah. Kini anda mempunyai pilihan mencari rencana-rencana yang bermula deng tiga atau empat ataupun lebih aksara.


Tempat masuk lain

[sunting]

Kategori

[sunting]

Anda dapat melihat hierarki kategori Wikipedia penuh dengan memetik pautan Kategori di Laman Utama di bahagian atas seperti dipaparkan dalam Rajah B-7. Tetapi anda juga boleh menggunakan sistem pengkategorian untuk membelek Wikipedia dengan beberapa cara, dengan menggunakan perkakas yang terdapat di dalam dan di luar Wikipedia. Misalnya, terdapat pautan di bahagian bawah setiap rencana yang membolehkan anda mencari rencana dalam kategori berkaitan. You juga boleh mencari rencana yang jatuh ke dalam dua kategori berlainan. Malah, anda juga boleh menumpukan carian anda dengan kategori apabila anda mengguan enjin gelintar luar.

Cara Pandu arah Lain

[sunting]

Imej

[sunting]

Commons

[sunting]

Anda Boleh Bantu

[sunting]

Rencana Bermaslah

[sunting]

Rencana Hilang

[sunting]